ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΘΑ ΞΕΚΙΝΗΣΟΥΜΕ ΣΤΟ
THATAKOUTE
ΜΕ ΤΑ ΠΙΟ ΛΑΜΠΡΑ ΜΥΑΛΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥΣ.
Αρχύτας ο Ταραντίνος o Έλληνας Επιστήμων που «έφερε» τη «βιομηχανική» επανάσταση 
Ο Αρχύτας γεννήθηκε το 428 π.Χ. στον Τάραντα της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Graecia), ήταν γιος του Μνήσαρχου ή κατά τον Αριστόξενο του Εστιαίου, ή του Μνασαγέτου ή του Μνασαγόρου, και ήταν επιφανής Πυθαγόρειος φιλόσοφος.
Ανήκει στην δεύτερη γενιά Πυθαγορείων και
υπήρξε όπως αναφέρει ο Κικέρων μαθητής του Φιλολάου του Κροτωνιάτη που
ανήκει στην προηγούμενη γενιά Πυθαγορείων.
Υπήρξε δάσκαλος πολλών και ο πιο γνωστός μαθητής του στα μαθηματικά είναι ο Εύδοξος ο Κνίδιος.
Θαυμαζόταν από όλους για τις αρετές του.
Υπήρξε
στρατηγός στην πόλη του επτά φορές, τη στιγμή που ο νόμος απαγόρευε σε
όλους τους άλλους να πάρουν τη θέση αυτή για δεύτερη φορά.
Ο Αριστόξενος μάλιστα αναφέρει ότι ποτέ δεν ηττήθηκε σε καμία μάχη.
Την
εποχή που ήταν αρχηγός του κράτους του Τάραντα (380-345 π.Χ.),
καταγράφεται από τους ιστορικούς ότι η πόλη του Τάραντα έφθασε στη
μεγαλύτερη ακμή της και γνώρισε τη μεγαλύτερη οικονομική άνθιση.
Ήταν επιφανής μαθηματικός, αστρονόμος, μουσικός και φιλόσοφος.
Θεωρείται από τους μεγαλύτερους διανοητές της ελληνικής αρχαιότητας.
Ο Αριστοτέλης έγραψε γι´αυτόν ειδική πραγματεία, η οποία δεν έχει διασωθεί: «Η φιλοσοφία του Αρχύτα».
Είναι
αυτός που λέγεται ότι έσωσε τον Πλάτωνα με επιστολή του προς τον
τύραννο των Συρακουσών Διονύσιο τον Β' ο οποίος ήταν έτοιμος να τον
σκοτώσει.
Ο Πλάτωνας είναι γνωστό ότι έχει ταξιδέψει στον Τάραντα και
συνάντησε τον Αρχύτα τρεις φορές μετά τον θάνατο του Σωκράτη, ενώ είχαν
και αλληλογραφία στην οποία φέρεται ο Αρχύτας να προμηθεύει τον Πλάτωνα
με βιβλία του πυθαγόρειου φιλόσοφου Όκελλου.
Ο Αρχύτας πιθανολογείται να είναι εκείνος που μύησε τον Πλάτωνα στον Πυθαγορισμό.
Παρ'
όλα αυτά υπάρχει και διαφορετική άποψη που στηρίζεται στην Έβδομη
Επιστολή που θεωρείται ότι είναι γραμμένη από τον Πλάτωνα, ή κατά
κάποιους άλλους από στενό μαθητή του που γνώριζε καλά τις λεπτομέρειες
των ταξιδιών του Πλάτωνα στη Σικελία.
Η άποψη αυτή παρουσιάζει τον
Πλάτωνα να ωφελεί φιλοσοφικά και πολιτικά τον Αρχύτα, βοηθώντας να
βελτιωθεί η σχέση του με τον Διονύσιο τον Συρακουσών.
Ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε μαθηματικές αρχές στη μηχανική, και ο πρώτος που χρησιμοποίησε την αρχή της δράσης αντίδρασης πάνω στην οποία στηρίζεται η λειτουργία των πυραύλων και των αεριωθούμενων αεροπλάνων.
Σύμφωνα
με μαρτυρία του Φαβωρίνου, ιστορικού των αρχαίων παραδόσεων και του
Ρωμαίου Αύλου Γέλλιου (Aulus Gellius)- που μεταφέρει τις απόψεις του
Πλίνιου του Πρεσβύτερου από το βιβλίο του "Φυσική Ιστορία"- ο Αρχύτας
επινόησε και κατασκεύασε ένα αεριοπροωθούμενο περιστέρι, που αποκλήθηκε
«πετομηχανή» ή «περιστερά».
Ο Πλάτωνας έκανε αυστηρή κριτική στην πορεία που έπαιρνε η γεωμετρία με τη χρήση μηχανικών μεθόδων από τον Αρχύτα, θεωρώντας ότι αυτό την απομάκρυνε από τον σκοπό της που είναι να ανάγει τον άνθρωπο στη θέαση των αιώνιων αληθειών, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος.
Άφησε γραπτό έργο του οποίου έχουν διασωθεί μόνο αποσπάσματα.
Βιβλία του αναφέρονται τα "Αρμονικός" και "Διατριβαί" από τα οποία σώζονται κάποια μέρη.
Επίσης
αποσπάσματα από την πολιτικής σημασίας πραγματεία του Περί Νόμου και
Δικαιοσύνης υπάρχουν διασωσμένα από τον Ιωάννη Στοβαίο στο βιβλίο του
"Πολιτικά και Ηθικά Αποσπάσματα" μαζί με τα αποσπάσματα και άλλων
πυθαγορείων φιλοσόφων.
Στην πραγματεία του αυτή εκφράζει την άποψη
ότι η Σπάρτη είχε την τελειότερη νομοθεσία και το τελειότερο σύστημα
διακυβέρνησης που κατόρθωνε να συνδυάζει τη βασιλεία, την αριστοκρατία,
την ολιγαρχία και τη δημοκρατία με σωστό τρόπο.
Από πολλούς μελετητές θεωρείται πιθανό ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του
να έχει εμπνευστεί ή επηρεαστεί από τα γραπτά του Αρχύτα και τη μεγάλη
φιλία που συνέδεε τους δύο άνδρες.
Επιπλέον αποσπάσματα από τις
πραγματείες του Αρχύτα "Περί ανδρός αγαθού και ευδαίμονος", "Περί
σοφίας", "Περί παιδεύσεως ηθικής", κ.ά. που διασώθηκαν από τον Στοβαίο
μπορεί να βρει κανείς στο δεύτερο μέρος του βιβλίου "Περί του
Πυθαγορικού Βίου" στην αγγλική μετάφραση του 1818.
Ο Έλληνας Επιστήμων, που κατασκεύασε το πρώτο αεριωθούμενο αεροπλάνο
στην ιστορία και «έφερε» τη «βιομηχανική» επανάσταση πολύ ...νωρίτερα
από την ώρα που επρόκειτο να γίνει στο μέλλον, έστω και αν έζησε
εκατοντάδες χρόνια πριν.
Άγνωστος για τους περισσότερους ανθρώπους, αφού δεν υπάρχει γι αυτόν
αναφορά ούτε στα σχολικά μας βιβλία, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα
μυαλά που ανέδειξε ποτέ η Ελλάδα στην ιστορία της.
Πολύπλευρη προσωπικότητα, εκλέχτηκε 7 συνεχόμενες φορές στρατηγός και
ουδέποτε ηττήθηκε σε μάχη. Η διακυβέρνηση του μπορεί να χαρακτηρισθεί ως
μία εφαρμογή της πυθαγόρειας ηθικής στην πολιτεία. Η πολιτεία του
Αρχύτα δεν στηριζόταν στην ισότητα των μέτρων και των σταθμών, αλλά στην
γεωμετρική ισότητα, που συνδέεται με την δικαιοσύνη και τη λογιστική.
Αξιοσημείωτες είναι και οι παιδαγωγικές του αντιλήψεις, σύμφωνα με τις
οποίες η μάθηση προέρχεται από τη μεθοδολογία της μετάδοσης γνώσεων και
της δημιουργικής ανακάλυψης.
Ερεύνησε το πρόβλημα των μουσικών τόνων και διέκρινε τρία γένη μουσικών συμφωνιών :
το εναρμόνιο, το χρωματικό και το διατονικό, που ταυτίζονται με τους
τρεις μέσους : τον αριθμητικό, τον γεωμετρικό και τον αρμονικό
(αντίστροφον), ενώ αιτιολόγησε την παραγωγή των ήχων ως απόρροια της
σύγκρουσης των σωμάτων.
Ήταν ακόμα φιλόσοφος , αστρονόμος, είχε έφεση στα μαθηματικά αλλά το
σημαντικότερο ήταν η ιδιοφυΐα και η ανεξάντλητη εφευρετικότητά του στη
μηχανική..
Στα μηχανικά προβλήματα του Αριστοτέλη είναι φανερή η επίδραση των
αντίστοιχων εργασιών του Αρχύτα. Πρώτος αυτός ανακάλυψε την τροχαλία τον
κοχλία (τη βίδα) τη παιδική ροκάνα και πιθανόν να γνώριζε την χρήση των
πολύσπαστων.
Το γεγονός όμως που τον καθιστά αθάνατο στην ιστορία, είναι η
πνευματώδης λύση ενός εκ των τριών γνωστών προβλημάτων της αρχαιότητας
που δεν είναι δυνατόν να λυθούν μόνο με κανόνα και διαβήτη. Πρόκειται
για το Δήλιο πρόβλημα (ο Διπλασιασμός, δηλαδή, του κύβου), το οποίο
συνίσταται στην κατασκευή ενός κύβου με διπλάσιο όγκο από ένα γνωστό
κύβο πλευράς α. Ο απλός διπλασιασμός του μήκους της ακμής του κύβου
οδηγεί σε οχταπλασιασμό του όγκου.
Έδωσε
την επίλυση θεωρώντας 3 στερεά, τον ορθό κανονικό κύλινδρο, τον ορθό
κυκλικό κώνο και το στερεό που παράγεται, αν ο κύκλος στραφεί γύρω από
μία εφαπτομένη του. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει τη μεγάλη εξοικείωσή
του με τα σχήματα. Εφηύρε ακόμα μια μέθοδο επίλυσης της τετραγωνικής
ρίζας.
Το πιο αξιομνημόνευτο από τα μηχανεύματα του όμως είναι η κατασκευή της
πρώτης ιπτάμενης μηχανής στην γνωστή ιστορία. Την ονόμασε περιστερά ή
πετομηχανή και λειτουργούσε με ένα σύστημα αεροπροώθησης . Η μηχανή
αυτή, στο πείραμα του πέταξε 200 μέτρα αλλά όταν έπεσε στη γη δεν
μπόρεσε να ξανασηκωθεί. Πιθανόν να πετούσε χάρις έναν μηχανισμό
συμπίεσης αέρα, όπως επισημαίνει ο Χ. Λάζος στο βιβλίο του.
Εδώ παρατηρείται μια πρώιμη χρήση, στα πνευματικά συστήματα, της δύναμης
του αέρα γεγονός το οποίο έχει καταγραφεί και έχει διασωθεί στη
φιλολογική γραμματεία.\
Πρέπει να σημειωθεί τέλος, ότι δίχως αυτόν, κινητήρες εσωτερικής καύσης,
ατμομηχανές, ανυψωτικά μηχανήματα, εργοστάσια και γενικά ότι άλλο
επίτευγμα συναρμολογείται με κοχλίες ή και βίδες δεν θα μπορούσε να
υπάρξει.
Ας μην αγνοούμε επομένως, αυτόν που τις ανακάλυψε…
Πηγές:
Χρήστος Δ. Λάζος Μηχανική και Τεχνολογία στην αρχαία Ελλάδα εκδόσεις αίολος,
Δημήτρης Τσιμπουράκης Η γεωμετρία στην αρχαία Ελλάδα εκδόσεις ατροπός
