«Πολλές από τις απαντήσεις στα προβλήματα της ανθρωπότητας ίσως προυποθέτουν να αναζητήσουμε καθοδήγηση από τη δημιουργική νοητική αρχή της Φύσης και του Σύμπαντος. Δυστυχώς, οι σύγχρονοι τεχνολογικα πολιτισμοί τείνουν να μην βλέπουν τις συμπαντικές νοητικές αρχές ως πηγές καθοδήγησης. Ακριβώς εκεί μπορεί να υπάρχει μια βασική "αιτία" πολλών προβλημάτων μας. Οι αυτόχθονες πολιτισμοί βλέπουν τη Φύση ως τη μητέρα όλης της ζωής, τιμούν το Σύμπαν ως μια μυστηριώδη νοητική δημιουργική αρχή, βλέπουν το είδος μας ως ένα από μέλος της γήινης και συμπαντικής οικογένειας. Βιώνουν τη Φύση ως φίλο και δάσκαλο. Θεωρούν τη Ζωή ως μια ιερή κοινότητα που χρειάζεται σεβασμό και φροντίδα, όχι κατάκτηση, όχι υπερκατανάλωση και λεηλασία. Το να τιμούμε και να συντονιζομαστε με τις συμπαντικές αρχές με τις οποίες συνδεόμαστε, απαιτεί διορατικότητα, ενσυνείδηση και ταπεινότητα.»!
Christopher Chase -Dunn (Αμερικανός κοινωνιολόγος γνωστός για τη συμβολή του στη θεωρία των παγκόσμιων συστημάτων).
Το είδος μας αγωνίζεται εδώ και χιλιάδες χρόνια πάνω στην έννοια της ανθρώπινης συνείδησης. Τι ακριβώς την προκαλεί και γιατί εξελιχτήκαμε για να βιώσουμε τη συνείδηση; Όλοι γνωρίζουμε τι είναι η συνείδηση: είναι αυτό που μας εγκαταλείπει κάθε βράδυ όταν μας παίρνει ο ύπνος και που επανεμφανίζεται το επόμενο πρωί όταν ξυπνάμε.
Το ερώτημα του τι συνιστά τη συνείδηση δεν είναι νέο. Ο άνθρωπος αναρωτήθηκε από πολύ νωρίς τι είναι αυτό, ποια είναι η διεργασία εκείνη που του επιτρέπει να αναρωτιέται. Το ζήτημα της συνείδησης στο παρελθόν αποτελούσε αποκλειστικά πεδίο έκφρασης φιλοσοφικών στοχασμών, πρόσφατα όμως ψυχολόγοι αλλά και νευροεπιστήμονες άρχισαν να ασχολούνται με το αποκαλούμενο πρόβλημα της σχέσης ανάμεσα στον νου και στο σώμα.
Έως πρόσφατα, το ζήτημα της συνείδησης υπαγόταν αποκλειστικά στη σφαίρα της φιλοσοφίας και της θρησκείας, όπου αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων. Το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς μια μάζα νευρικών κυττάρων αποκτά αυτογνωσία –συνείδηση– εξακολουθεί να συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια. Η ενσυνείδητη ζωή μας είναι ουσιαστικά μια γρήγορη διαδοχή συμπαγών εικόνων.
Χρησιμοποιώντας τον εγκέφαλό του, ο άνθρωπος μελετά και προσπαθεί να καταλάβει τον φυσικό κόσμο. Ο Francis Crick αναφέρει σχετικά με το ζήτημα αυτό:
«Δεν υπάρχει για τον άνθρωπο επιστημονική μελέτη πιο ουσιαστική από εκείνη της κατανόησης του ίδιου του εργαλείου που χρησιμοποιεί στην προσπάθειά του να καταλάβει τον φυσικό κόσμο. Κι αυτή ακόμα η αξιοπιστία της άποψης που έχουμε για τον φυσικό κόσμο εξαρτάται από την κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου.»
Η αντίληψη και η ακριβής αντανάκλαση του εξωτερικού περιβάλλοντος, η αποθήκευση πληροφορίας, η φαντασία, η αφαίρεση και η συνείδηση αποτελούν μερικές από τις λειτουργίες του εγκέφαλου που είναι απαραίτητες σ’ αυτή την προσπάθεια. Ωστόσο, πώς μπορούμε να καταλάβουμε με πληρότητα τον φυσικό κόσμο αν πρώτα δεν κατανοήσουμε τη λειτουργία αυτού ακριβώς του οργάνου που χρησιμοποιούμε για να απεικονίσουμε τον φυσικό κόσμο, δηλαδή του εγκεφάλου μας;
Με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά, η συνείδηση περιγράφεται όχι ως προϊόν της λειτουργίας των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου, αλλά ως μια συνεχής διεργασία που συμβαίνει στον εγκέφαλο.
Στη θεώρηση των Edelman και Tononi, έχει κεντρική σημασία το γεγονός ότι ο εγκέφαλος είναι εμφυτευμένος στο ανθρώπινο σώμα, μια βιολογική δομή με συγκεκριμένα ανατομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά, η οποία είναι η ίδια ενσωματωμένη σε ένα συγκριμένο φυσικό περιβάλλον. Η στενή αλληλεπίδραση των τριών αυτών στοιχείων (εγκέφαλος, σώμα, περιβάλλον) καθορίζει τη μορφή και την υφή της ενσυνείδητης εμπειρίας. Ένας εγκέφαλος θα διαμόρφωνε διαφορετική εικόνα για τον κόσμο και θα βίωνε διαφορετικά την ύπαρξή του αν ήταν δυνατόν να μεταμοσχευθεί από νωρίς στο σώμα ενός ρομπότ. Θα ονειρευόταν άραγε ηλεκτρικά πρόβατα από τη θέση αυτή;
Σύμφωνα με άλλες μελέτες ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να έχει περισσότερα κοινά με το σύμπαν από ό, τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Σύμφωνα με μια ομάδα ερευνητών από τη Γαλλία και τον Καναδά, ο εγκέφαλός μας μπορεί να παράγει συνείδηση ως παρενέργεια της αυξανόμενης εντροπίας, μιας διαδικασίας που λαμβάνει χώρα σε όλο το σύμπαν από την εποχή του Big Bang. Για να δουν πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί η έννοια της εντροπίας στον ανθρώπινο εγκέφαλο, οι ερευνητές ανέλυσαν την ποσότητα της τάξης στον εγκέφαλό μας ενώ είμαστε σε μια συνειδητή κατάσταση σε σύγκριση με την κατάσταση που δεν είμαστε.
Αυτό το κατάφεραν μοντελοποιώντας τα δίκτυα νευρώνων στον εγκέφαλο εννέα συμμετεχόντων ατόμων, επτά από τους οποίους είχαν επιληψία. Ερεύνησαν εαν οι νευρώνες ταλαντώθηκαν σε φάση ο ένας με τον άλλο, καθώς αυτό θα μπορούσε να τους δείξει εάν τα εγκεφαλικά κύτταρα ήταν συνδεδεμένα. Σύγκριναν τις παρατηρήσεις τους την περίοδο που οι ασθενείς ήταν ξύπνιοι, όταν κοιμόνταν και όταν οι ασθενείς με επιληψία είχαν επιληπτικές κρίσεις.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι εγκέφαλοι των συμμετεχόντων παρουσίασαν υψηλότερη εντροπία όταν ήταν πλήρως συνειδητοί. «Βρίσκουμε ένα εκπληκτικά απλό αποτέλεσμα: σε κανονικές καταστάσεις, όταν δεν κοιμούνται, χαρακτηρίζονται από τον μεγαλύτερο αριθμό δυνατών διατάξεων αλληλεπιδράσεων μεταξύ των εγκεφαλικών δικτύων, που αντιπροσωπεύουν τις υψηλότερες τιμές εντροπίας», έγραψε η ομάδα στη μελέτη. Αυτό το εύρημα ώθησε τους ερευνητές να προτείνουν ότι η συνείδηση μπορεί να είναι μια παρενέργεια ενός συστήματος που λειτουργεί για τη μεγιστοποίηση της ανταλλαγής πληροφοριών. Με άλλα λόγια, η ανθρώπινη συνείδηση αναδύεται λόγω της αυξανόμενης εντροπίας. Και έτσι ερχόμαστε στην θεωρία του Πανσχισχισμού.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Πανσχισχισμού (Παγκόσμια Πρωτο-Συνείδης) το ίδιο το σύμπαν είναι συνειδητό. Υπάρχει ένα είδος πανταχού παρουσίας της συνείδησης που διαπερνά τον Κόσμο. Ως εκ τούτου, ο πανσχισχισμός έχει παραδοσιακά θεωρηθεί ως ένα φιλοσοφικό αίνιγμα που συζητείται σε μεταφυσικούς κύκλους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ένας αυξανόμενος αριθμός φυσικών και αστρονόμων άρχισε να βλέπει τον πανσχισχισμό ως επιστημονικό ζήτημα – μια έννοια που θα μπορούσε πραγματικά να δοκιμαστεί πειραματικά.
Ένας τέτοιος φυσικός, ο Grecory Matloff, υποστήριξε ότι οι επιστήμονες μπορεί να είναι σε θέση να επικυρώσουν την ιδέα της παγκόσμιας πρωτο-συνείδησης αναζητώντας «βολιδοσκοπικά» που καταγράφουν τα δικά τους μονοπάτια σε γαλαξιακές τροχιές. Αν και ακούγεται παράλογο, ο Matloff πιστεύει ότι ορισμένα φαινόμενα στην παρατηρητική αστροφυσική, όπως η ασυνέχεια του Parenago , θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επιβεβαίωση του πανσχισχισμού. Ο Matloff πιστεύει επίσης ότι μια νέα θεωρία του πανσχισχισμού θα μπορούσε κάποια μέρα να αντικαταστήσει τη σκοτεινή ύλη η οποία αποτελεί το 84% του σύμπαντος.
Αντίστοιχα το 99% του ανθρώπινου σώματος (και όλων των απτών αντικειμένων) αποτελείται από κενό, την ενέργεια. Η αμιγώς συμπυκνωμένη ύλη είναι ένα πάρα πολύ μικρό ποσοστό, κι όμως αυτή η ύλη με αυτή την ενέργεια απαρτίζουν μια συμπαγή (φαινομενικά) οντότητα η οποία έχει νοητικό σώμα, έχει συναίσθημα, έχει συνείδηση της ύπαρξης της και κάνει επιλογές. Τον άνθρωπο. Ακόμη παραπέρα η σύγχρονη φυσική τείνει σιγά σιγά στην σκέψη ότι και κάθε όργανο του σώματος ξεχωριστά έχει την δικιά του συνείδηση, σκέψη και κατεύθυνση.
Φυσικά αυτό προς το παρόν παραμένει μια υπόθεση η οποία έχει μεν ισχυρές ενδείξεις, θα αποδειχθεί όμως πέραν πάσης αμφιβολίας όταν αποδειχθεί ο ρόλος του αιθερικού μας σώματος. Μπορούν αυτά να επιβεβαιώσουν ότι ίσως ζούμε σε ένα σύμπαν με συνείδηση; Μπορεί όλο το σύμπαν να αποτελεί μια ενιαία οντότητα με τους δικούς της σκοπούς, επιθυμίες, σκέψεις και επιλογές; Κανείς δεν το ξέρει με βεβαιότητα. Αν πάντως εμείς ως άνθρωποι αποτελούμε το μακρόκοσμο για το βασίλειο των κβάντα, ίσως ταυτόχρονα είμαστε το βασίλειο των κβάντα και τον μακρόκοσμο που είναι το σύμπαν μας.
Σε ψυχολογικό επίπεδο ο Jung υποστηρίζει βάση της αρχής της συγχρονικότητας πως όλα στο σύμπαν είναι συνδεδεμένα. Ως εκ τούτου, σκέφτηκε ότι οι άνθρωποι πρέπει επίσης να συνδέονταν με κάποιο τρόπο. Έτσι ανακάλυψε το συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας. Πίστευε ότι οι ανθρώπινες ψυχές, επικοινωνούν με τη μορφή σημαντικών συμπτώσεων ή συγχρονισμού.
Σύμφωνα με τον Jung, τα γεγονότα που συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο συνδέουν τις ψυχές μας . Αυτό αντιπροσωπεύει και τις σημαντικές συμπτώσεις. Στην ψυχολογία του Jung, η συγχρονικότητα ορίζεται ως σημαντικές και αιτιωδώς σχετικές συνδέσεις μεταξύ σωματικών και ψυχικών γεγονότων. Έτσι, με άλλα λόγια, συμβαίνουν φυσικά γεγονότα που έχουν κάποιο εσωτερικό νόημα. Αλλά πιο είναι το θέμα τους; Ο Jung πίστευε ότι υπάρχει ένα βαθύτερο επίπεδο του συλλογικού ασυνείδητου που στηρίζει τον φυσικό κόσμο. Ως εκ τούτου κατάλαβε, ότι οι συγχρονικότητα συμβαίνει για να φέρει μέσω του συλλογικού ασυνείδητου πληροφορίες στο προσωπικό ασυνείδητο και στη συνείδηση.
Ο Jung πίστευε ότι οι συγχρονικότητα αντικατοπτρίζει τις βαθιές ψυχολογικές διεργασίες, που μεταφέρουν τα μηνύματα, με τον ίδιο τρόπο που κάνουν τα όνειρα . Παίρνουν νόημα και παρέχουν καθοδήγηση στο βαθμό που αντιστοιχούν σε συναισθηματικές καταστάσεις και εσωτερικές εμπειρίες. Η συγχρονικότητα συνδέει τον υλικό κόσμο με τον πνευματικό κόσμο μέσω συμβόλων, που δεν είναι πάντοτε κατανοητά και που προκύπτουν από το συλλογικό ασυνείδητο. Σε μια συγχρονικότητα, λαμβάνει χώρα η συνύπαρξη δύο κοσμικών αρχών. Της ψυχής και της ύλης και στη διαδικασία αυτή συμβαίνει επίσης μια πραγματική ανταλλαγή χαρακτηριστικών.
Σε τέτοιες περιπτώσεις η ψυχή συμπεριφέρεται σαν να ήταν υλική και η ύλη συμπεριφέρεται σαν να ήταν μια έκφραση της ψυχής. Οι συγχρονικότητες είναι οι εκβολές του ιερού γάμου στην αλχημεία. Τα δύο αντίθετα το πνεύμα και η ύλη αλληλοενημερώνονται αμοιβαία και ενώνονται σε μια διαχρονική αγκαλιά. Αντί να προσανατολιστούμε μονόπλευρα μόνο προς το πνευματικό, αποκλείοντας την ύλη ή τα υλικά ζητήματα αποσυνδεδεμένα από το πνεύμα.
Ο Jung θεώρησε ότι το ψυχολογικό / πνευματικό καθήκον του προσωπικού μας χρόνου στην ιστορία. Είναι να ζούμε και να ενσαρκώσουμε την πραγματοποίηση της ενότητας του πνεύματος και της ύλης, που μας αποκαλύπτουν τα συγχρονιστικά γεγονότα.
Καταλήγοντας είτε φιλοσοφικά είτε επιστημονικά τα πάντα στο σύμπαν αλληλοσυνδεόνται και αλληλοεξαρτώνται. Σε μία τέτοια συνάρτηση, ο άνθρωπος αναγνωρίζεται ως μικρογραφία του Σύμπαντος: ποσοτική, χρονική και ποιοτικά εξελισσόμενη το ανθρώπινο σώμα (ενός ανθρώπου 70 κιλών για παράδειγμα) αποτελείται από 7.000 τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων άτομα. Ψηφιακά ο αριθμός αυτός είναι ίσος με το 7 ακολουθούμενο από 27 μηδενικά.
Από τον τεράστιο αυτόν αριθμό ατόμων το 67% είναι υδρογόνο, ένα χημικό στοιχείο που γεννήθηκε (μαζί με το μεγαλύτερο ποσοστό ηλίου) τη στιγμή της γέννησης του Σύμπαντος πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Γεγονός που σημαίνει ότι τα δύο τρίτα των ατόμων που αποτελούν το σώμα καθενός από εμάς έχουν ηλικία 13,8 δισεκατομμυρίων ετών.
Ολα τα υπόλοιπα 90 χημικά στοιχεία γεννήθηκαν στο εσωτερικό των άστρων, στις θερμοπυρηνικές τους αντιδράσεις και στις επιθανάτιες αστρικές τους εκρήξεις. Οπότε εάν κόψετε κάποιο λουλούδι, ή αν δοκιμάσετε ένα φρούτο, ή αν χαϊδέψετε το πρόσωπό σας, ακουμπάτε κάποιο άστρο. Γιατί όλα αυτά, κι οτιδήποτε άλλο υπάρχει γύρω μας, είναι κομμάτια κάποιου άστρου.
Ο Ηλιος μας, η Γη μας και τα πάντα πάνω της δημιουργήθηκαν από αστροϋλικά που εκτοξεύθηκαν πριν από δισεκατομμύρια χρόνια από κάποια καταστρεφόμενη αστρική έκρηξη σουπερνόβα. Ολη η ύλη στα σώματά μας (εκτός φυσικά από το υδρογόνο) φτιάχτηκε στην «κόλαση» τέτοιων αστρικών θανάτων. Είμαστε δηλαδή αστράνθρωποι που δημιουργηθήκαμε από χημικά στοιχεία φτιαγμένα στις θανατηφόρες εκρήξεις υπεργιγάντιων άστρων.
Χωρίς τις εκρήξεις των σουπερνόβα δεν θα υπήρχαν πλανήτες και δορυφόροι. Χωρίς τις σουπερνόβα δεν θα υπήρχε η Γη, δεν θα υπήρχαν βράχια και βότσαλα, δεν θα υπήρχαν φυτά και ζώα. Χωρίς τις εκρήξεις των σουπερνόβα, δεν θα υπήρχε ο άνθρωπος.
Αλλά κι εμείς ακόμη, όταν πεθάνουμε, τα χημικά στοιχεία από τα οποία αποτελούνται τα σώματά μας θα διασκορπιστούν παντού γύρω μας ενώ ορισμένα απ’ αυτά θα ενσωματωθούν σε άλλα είδη ζωής. Ενας μεγάλος αστρονόμος είχε πει κάποτε ότι «ο άνθρωπος είναι το μέσο για το Σύμπαν να γνωρίσει τον εαυτό του», και ίσως αυτό να αποτελεί και τον καλύτερο προσδιορισμό μας γιατί είμαστε πράγματι παιδιά του Σύμπαντος.
Σε καθε περίπτωση, ο ανθρώπινος παρατηρητής είναι το κλειδί στη διαδικασία. Υπάρχει άραγε ένα ενοποιημένο πεδίο υλο-νοητικής ενέργειας, το οποίο διαπλέκεται με τη φυσική πραγματικότητα; Ο Max Planck υποστήριζε :
«Θεωρώ την συνείδηση θεμελιώδη. Θεωρώ την ύλη παράγοντα της συνείδησης. Δεν μπορούμε να πάμε πέρα από την συνείδηση. Για οτιδήποτε μιλάμε, οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε ως αληθινό προϋποθέτει να υπάρχει συνείδηση».Η επιστήμη δεν σταματά να ανζητητά
Οι ανθρωποι του παρελθόντoς δεν διέθεταν όργανα μετρήσεως, αντίθετα πίστευαν πως για να γνωρίσει κανείς αν υπάρχει συμπαντική συνείδηση θα έπρεπε να γίνει ένα με αυτήν και να αφήσει τη δική του να πλεύσει μέσα στον απέραντο του ωκεανού που λέγεται Συλλογικό Συνειδητό…
Πηγές :
1. Το σύμπαν της συνείδησης Πώς η ύλη γίνεται φαντασία e-book Gerald M. Edelman & Giulio Tononi.
2. «Συγχρονικότητα: Όταν το πνεύμα συναντά την ύλη», Τζέσικα Μαργαρίτη ψυχοθεραπεύτρια [https://www.art-therapy.center/]
3. «Είμαστε αστρόσκονη», Διονύσης Σιμόπουλος, συνέντευξη στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου