Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε

Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε

Σάββατο 30 Μαΐου 2020

«Η φύση είναι ο θεός στα πράγματα», Τζιορντάνο Μπρούνο

 
 Φωτ. Άγαλμα του Giordano Bruno στην Ρώμη.
 
 
«Θα έρθει η μέρα που ο άνθρωπος θα ξυπνήσει από την λήθη και θα καταλάβει επιτέλους ποιος είναι πραγματικά και σε ποιον παρέδωσε τα ινία της ύπαρξης του, σε ένα παραπλανητικό μυαλό, ψευδή, που τον κρατά και τον καθιστά σκλάβο. Ο άνθρωπος δεν έχει όρια και όταν μια μέρα θα το καταλάβει και θα το συνειδητοποιήσει, θα είναι ελεύθερος και εδώ σε αυτόν τον κόσμο. Είτε μας αρέσει είτε δεν μας αρέσει, εμείς είμαστε η αιτία του εαυτού μας. Έχοντας γεννηθεί σε αυτόν τον κόσμο, πέφτουμε στην ψευδαίσθηση των συναισθημάτων… πιστεύουμε σε ότι βλέπουμε. Αγνοούμε πως είμαστε τυφλοί και κουφοί. Τότε μας επιτίθεται ο φόβος και ξεχνάμε πως είμαστε θεϊκοί, πως μπορούμε να αλλάξουμε την πορεία των συμβάντων, ακόμα μέχρι και το ζωδιακό κύκλο. Δεν γνωρίζω το πότε, αλλά γνωρίζω πως έχουμε έρθει πάρα πολλοί για να αναπτύξουμε τέχνες και επιστήμες, για να βάλουμε τα θεμέλια ενός νέου πολιτισμού που θα ανθίσει, απρόσμενα, αναπάντεχα, τότε που η εξουσία θα έχει την ψευδαίσθηση πως έχει νικήσει!»
Giordano Bruno
.
Ο Τζορντάνο Μπρούνο, (Giordano Bruno1548-1600), Ιταλός φιλόσοφος, μαθηματικός, ποιητής, αστρονόμος, κοσμολόγος, αλχημιστής και ιερέας που θεωρείται μεγάλος μάρτυρας του πνεύματος και της επιστήμης. Γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1548 στη Νόλλα της Καμπανίας ένα χωριό στους πρόποδες του Βεζούβιου κοντά στη Νάπολι, ως Filippo Bruno, ενώ το πλήρες Λατινικό του όνομα ήταν Iordanus Brunus Nolanus. Συνελήφθη στη Βενετία στις 22 Μάιου 1592, μεταφέρθηκε στη Ρώμη όπου παρέμεινε φυλακισμένος για 7 χρόνια, όσο διήρκεσε και η δίκη του από την Ιερά Εξέταση. Στις 20 Ιανουαρίου 1600 ο Πάπας Clement κηρύσσει τον Μπρούνο αιρετικό. 
Ο Μπρούνο υποστήριξε, μεταξύ άλλων, ότι ο χρόνος και το διάστημα είναι άπειρα, ότι υπάρχουν πολλαπλοί κόσμοι και ότι υπάρχει ζωή και σε άλλους πλανήτες, αντίθετα από την εκκλησιαστική άποψη που επιθυμούσε την συνέχεια του γεωκεντρικού κοσμολογικού μοντέλου, καθώς αρνείται τον ηλιοκεντρισμό και αντιλαμβάνεται τον Ήλιο ως ένα μόνο από τα άπειρα κινούμενα ουράνια σώματα. Η Ιερά Εξέταση της Καθολικής Εκκλησίας αποφάσισε ότι οι φιλοσοφικές του αντιλήψεις αποτελούσαν αιρετικές κακοδοξίες, έχοντας ψευδείς πεποιθήσεις σχετικά με την Αγία Τριάδα και την υπόσταση του Χριστού, ότι πίστευε στην μετενσάρκωση των ψυχών και ότι διέδιδε κακοδοξίες. 
Ο φιλοσοφικός στοχασμός που αναπτύσσει ο Μπρούνο επηρεάζεται καταλυτικά από το νεοπλατωνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε στη Φλωρεντία κατά την Αναγέννηση. Μία εποχή που γίνεται η δημοσίευση των συγγραμμάτων του Ερμή του Τρισμέγιστου, του Πλάτωνα, του Ιάμβλιχου σχετικά με τα μυστήρια της Αιγύπτου, οι εργασίες του Πίκο ντέλα Μιράντολα για την εβραϊκή Καμπάλα, οι αναφορές του Palingenius για επαφές με ευλογημένα πνεύματα, η απόκρυφη φιλοσοφία του Αγρίππα.
Για τον Μπρούνο (όπως και για τους μεγάλους φιλόσοφους και μυστικιστές του παρελθόντος), η θεολογία και η φιλοσοφία ήταν ένα και το αυτό, αξεχώριστες. Το δήλωσε αυτό μεστά στην προλογική του επιστολή με το οποίο αφιερώνει το πόνημά του Η Καβάλα του Πήγασου (1585) στον φανταστικό Επίσκοπο του Καζαμαρτσιάνο: 
"Δεν γνωρίζω εάν είστε θεολόγος, φιλόσοφος, η καβαλιστής – αλλά στα σίγουρα ξέρω ότι είστε όλα αυτά συνάμα … Και συνεπώς, ιδού για σας – καβάλα, θεολογία και φιλοσοφία, μια καβάλα της θεολογικής φιλοσοφίας, μια φιλοσοφία της καβαλιστικής θεολογίας, μια θεολογία της φιλοσοφικής καβάλα". 
Ο Μπρούνο πίστευε ότι το έργο του ήταν σύνολο των τριών και ήταν ατελές εάν ερμηνευόταν ως ένα από τα τρία ξεχωριστά˙ έγραφε ως φιλόσοφος αλλά θεωρούσε τον εαυτό του Καθηγητή της Ιεράς Θεολογίας. Στο έργο του "Spaccio de la Bestia Trionfante", εξηγεί ότι σε κάθε άνθρωπο αντανακλάται ο κόσμος, το σύμπαν. Κάθε μετασχηματισμός που συντελείται στον ουρανό έχει συνέπειες στην προσωπικότητα του ανθρώπου. 
Η μαγική αντίληψη, η μνήμη και η φαντασία είναι οι γέφυρες που συνδέουν τον άνθρωπο με τον κόσμο και τη θεότητα. Η μελέτη του φυσικού κόσμου κατά τον Μπρούνο αποτελεί την αληθινή μορφή φιλοσοφίας που είναι ικανή να μας αποκαλύψει τα μυστικά του σύμπαντος και να μας εξασφαλίσει έγκυρη γνώση. Όπως και ο Φιτσίνο, έτσι και ο Μπρούνο πιστεύει ότι ο άνθρωπος δεν ερμηνεύει απλώς τον κόσμο, αλλά έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει στη φύση και να επηρεάζει τη συμπεριφορά της για το καλό του ανθρώπινου γένους. Η ύλη είναι εκείνη που εμπεριέχει τις μορφές και τις περιπλέκει.
Ο καλύτερος αυτός γονέας, γεννήτορας και μητέρα των φυσικών πραγμάτων, είναι επομένως θείο πράγμα. Η ύλη δεν επιθυμεί τη μορφή για τη διατήρησή της, εφόσον το φθαρτό δε διατηρεί το αιώνιο. Επιπλέον, η ύλη έχει όλα όσα είχε πριν βρεθεί η μορφή και μπορεί ακόμη να έχει και άλλες μορφές. Συμπερασματικά, ολόκληρη η φιλοσοφία του Μπρούνο αναπτύσσεται γύρω από την ιδέα ενός νου που απελευθερώνει τον άνθρωπο από κάθε μορφή υποδούλωσης. Ο Μπρούνο θεωρεί ότι όλα τα πράγματα, είτε βρίσκονται κοντά, είτε μακριά, αλληλεπιδρούν με τη βοήθεια της ψυχής, που ζωογονεί το σύμπαν και τα διάφορα μέρη του.
Σταδιακά ο Μπρούνο, αρχίζει να διατυπώνει μια πανθεϊστική θέση στην οποία παραδεχόταν μεν την ύπαρξη Θεού, αλλά ως ενοποιό ουσία των πάντων, αμφισβητώντας ταυτόχρονα το επίσημο δόγμα και διατυπώνοντας αντιρρήσεις για τον Ιησού, την Παναγία και την Αγία Τριάδα. Για τον Πανθεϊσμό, το αιώνιο σύμπαν και δη την ενέργεια ή την δύναμη που όλα τα έχει δημιουργήσει φυσικά εξελικτικά και στην διάρκεια δισεκατομμυρίων ετών ως μοναδική πραγματικότητα και τον κόσμο ως αυτογέννητο. Το “θείον” είναι διάχυτο παντού : στην φύση, στον άνθρωπο και στο σύμπαν, στο γνωστό και στο άγνωστο. Μπορεί να προσδοθεί χωρίς πολλά προβλήματα στην αιώνια ενέργεια το επίθετο θεϊκή ή και να την ονομάσει κανείς Θεότητα. Ο πανθεϊστής δεν χρειάζεται έναν διαμεσολαβητή (ιερατείο) μεταξύ της έτσι εννοούμενης Θεότητας και του εαυτού του, ούτε ιερούς ναούς.
Η φιλοσοφία του Τζορντάνο Μπρούνο περιστρέφεται γύρω από τρία βασικά κέντρα: το Εν, τον κόσμο και τον άνθρωπο, και οι απόψεις του είναι συγγενικές με αυτές των Νέο Πλατωνικών και ιδιαιτέρως του Πλωτίνου.
Το Εν για τον Μπρούνο είναι ακίνητο, άπειρο, χωρίς τέλος και όρια. Δεν μετακινείται, δεν πολλαπλασιάζεται, δεν φθείρεται και δεν μεταβάλλεται – δεν είναι ούτε ύλη ούτε μορφή• δεν μπορεί να μετρηθεί ή να συγκριθεί. Όλα όσα έχουν υπόσταση στο άπειρο έχουν ασήμαντες διαφορές μεταξύ τους. 
Το Εν είναι αιώνιο, ενώ οτιδήποτε άλλο είναι προσωρινό. Ως απλό και αδιαίρετο, γεμίζει όλα τα πράγματα και κατοικεί σε όλα τα μέρη του Σύμπαντος. Ως προς τις κοσμολογικές αντιλήψεις του, ο Μπρούνο επηρεάστηκε από τον Κοπέρνικο και τον Νικόλαο Κουσανό. Ο πρώτος, στο έργο του "De revolutionibus orbium celestium", ανέπτυξε ένα σύστημα βάσει του οποίου η Γη και ο Ήλιος άλλαξαν τις παλιές τους θέσεις, έτσι ώστε η Γη πλέον να κινείται γύρω από έναν ακίνητο Ήλιο. 
Ο δεύτερος αναφέρθηκε σε ένα άπειρο Σύμπαν το οποίο δεν έχει κέντρο. Ως εκ τούτου, ανατράπηκε η άποψη που είχαν διατυπώσει πρώτα ο Αριστοτέλης και στη συνέχεια ο Πτολεμαίος, ότι δηλαδή η Γη είναι το κέντρο του κόσμου γύρω από το οποίο περιστρέφονταν ο Ήλιος και τα άλλα ουράνια σώματα. Η εικόνα που είχαν ο Αριστοτέλης και ο Πτολεμαίος για το Σύμπαν ήταν η μορφή ενός κλειστού συστήματος που είχε περατά όρια ή σύνορα.
Αντίθετα, για τον Μπρούνο η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Το Σύμπαν είναι ανοικτό, απέραντο, χωρίς κανένα κεντρικό σύστημα αναφοράς. Στα έργα του «La Cena de le Ceneri» και «De L’infinito», θεωρεί τον κόσμο άπειρο, συνεπώς, δεν υπάρχει κανένα σώμα στο κέντρο ή στο άκρο ή ανάμεσά τους. Μπορούμε απλώς να κάνουμε λόγο για σχέσεις ορισμένων σωμάτων με άλλα σώματα. Μέσα στο άπειρο Σύμπαν υπάρχουν άπειροι ήλιοι και πλανήτες. Δίκαια λοιπόν θεωρείται ο εκπρόσωπος της θεωρίας ενός αποκεντρωμένου και άπειρα κατοικημένου Σύμπαντος. Επηρεασμένος από τον Πλάτωνα, υποστήριξε ότι ο κόσμος που βλέπουμε δεν είναι ο πραγματικός. Αυτό που αντικρίζουμε είναι οι σκιές της πραγματικότητας, οι σκιές των ιδεών. 
Ο μαγικοθρησκευτικός δρόμος [*] που προτείνει ο Μπρούνο, ο οποίος θα οδηγήσει τον άνθρωπο από το σκοτάδι στο ηλιακό φως, θυμίζει πολύ το δρόμο που προτείνει ο Πλάτων στην Πολιτεία (514α & 517α) για να βγει ο δεσμώτης από τη σπηλιά.  Ο Μπρούνο δέχεται ότι ο κόσμος είναι έμψυχος και ότι υπάρχει μια μορφική αρχή, η παγκόσμια ψυχή, η οποία δίνει ψυχή και ζωή σε όλα τα μέρη του Σύμπαντος. Η ψυχή του Σύμπαντος είναι ταυτόχρονα αρχή και αιτία των φυσικών πραγμάτων. Όταν εμψυχώνει, απλώνεται στα μορφικά μέρη του Σύμπαντος, όταν όμως διευθύνει και κυβερνά, δεν είναι αρχή αλλά αιτία. Έχει τον έλεγχο των σύνθετων πραγμάτων και καθορίζει τη σταθερότητα των μερών. Είναι μία, αλλά μπορεί να διαμορφώσει διάφορα σχήματα – γεμίζει όλα τα πράγματα, όχι όμως κατά τον ίδιο τρόπο. Για να εξηγήσει τη δυνατότητα της παγκόσμιας ψυχής να είναι πανταχού παρούσα μέσα στο όλον και μέσα σε κάθε μέρος του, την παρομοιάζει με μια φωνή η οποία ακούγεται σε ολόκληρο το δωμάτιο αλλά και σε κάθε μέρος του ξεχωριστά. 
Η παγκόσμια ψυχή δεν είναι αδιαίρετη όπως ένα σημείο, αλλά κατά κάποιον τρόπο απλώνεται, όπως η φωνή, σε όλα τα μέρη του Σύμπαντος και τα περιβάλλει. Στη διαμόρφωση της άποψής του για την παγκόσμια ψυχή επηρεάστηκε και από τον Φιτσίνο. Η παγκόσμια ψυχή συνδέει το σώμα με το πνεύμα. Όπως στον κόσμο υπάρχουν δύο ριζικά διαφορετικές οντότητες, η κοσμική ψυχή και το κοσμικό σώμα, που συνδέονται με το κοσμικό πνεύμα, έτσι και στον άνθρωπο το σώμα του και η ψυχή του επικοινωνούν χάρη σε μια τρίτη οντότητα, το πνεύμα του.
Ο άνθρωπος είναι για τον Μπρούνο η μικρογραφία της φύσης, ο μικρόκοσμος που αναπαριστά το μακρόκοσμο του Σύμπαντος. Έτσι, ο άνθρωπος είναι σε θέση να γνωρίσει τη φύση με άμεσο, ενορατικό, εσωτερικό τρόπο και όχι μέσα από την εξωτερική θεώρηση των πραγμάτων. Στο έργο του "Spaccio de la bestia trionfante", εξηγεί ότι σε κάθε άνθρωπο αντανακλάται ο κόσμος, το Σύμπαν. Κάθε μετασχηματισμός που συντελείται στον ουρανό έχει συνέπειες στην προσωπικότητα του ανθρώπου. 
Η μαγική αντίληψη, η μνήμη και η φαντασία είναι οι γέφυρες που συνδέουν τον άνθρωπο με τον κόσμο και τη θεότητα. Η συνέχεια μεταξύ του ενός, του απόλυτου και του ανθρώπου εξασφαλίζεται με τη μεσολάβηση της ψυχής. Με βάση την αρχή της συνέχειας, ανάμεσα σε δύο ακραίους όρους παρεμβάλλεται πάντα ένας τρίτος, ενδιάμεσος όρος που λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος βάσει του οποίου εξασφαλίζεται η συνέχεια στο Σύμπαν.
Η μελέτη του φυσικού κόσμου κατά τον Μπρούνο αποτελεί την αληθινή μορφή φιλοσοφίας που είναι ικανή να μας αποκαλύψει τα μυστικά του Σύμπαντος και να μας εξασφαλίσει έγκυρη γνώση. Όπως και ο Φιτσίνο, έτσι και ο Μπρούνο πιστεύει ότι ο άνθρωπος δεν ερμηνεύει απλώς τον κόσμο, αλλά έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει στη φύση και να επηρεάζει τη συμπεριφορά της για το καλό του ανθρώπινου γένους. 
Η ύλη είναι εκείνη που εμπεριέχει τις μορφές και τις περιπλέκει. Ο καλύτερος αυτός γονέας, γεννήτορας και μητέρα των φυσικών πραγμάτων είναι, επομένως, θείο πράγμα. Η ύλη δεν επιθυμεί τη μορφή για τη διατήρησή της, εφόσον το φθαρτό δεν διατηρεί το αιώνιο. Επιπλέον, η ύλη έχει όλα όσα είχε πριν βρεθεί η μορφή και μπορεί ακόμη να έχει και άλλες μορφές. Ολόκληρη η φιλοσοφία του Μπρούνο αναπτύσσεται άρα γύρω από την ιδέα ενός νου που απελευθερώνει τον άνθρωπο από κάθε μορφή υποδούλωσης.
Ως επίλογο παραθέτω μία σύνθεση επιλεγμένων αποσπασμάτων από το έργο του Μπρούνο ώστε όποιος ενδιαφέρεται να γνωρίσει άμεσα τον φιλοσοφικό του λόγο:
"H θεότητα ενυπάρχει στον καθένα μας και στον πλανήτη μας, όπως ακριβώς ενυπάρχει στα ουράνια σώματα. Για το λόγο αυτό, ο άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί τους νόμους που διέπουν τη φύση και να απελευθερωθεί από το φόβο των άγριων θεοτήτων, που κυβερνούν το σύμπαν. ..
..Oι θεοί δρουν στα ουράνια και αστρικά σώματα, τα οποία είναι θεϊκά σώματα. Αυτά με τη σειρά τους ενεργούν στα πνεύματα που κατοικούν και ελέγχουν τα αστέρια, ένα από τα οποία είναι και η γη. Τέλος, τα πνεύματα επιδρούν στα στοιχεία, τα στοιχεία στις ενώσεις, οι ενώσεις στις αισθήσεις, οι αισθήσεις στην ψυχή και η ψυχή σε όλο τον οργανισμό. Αυτή είναι η λεγόμενη κατιούσα πορεία. Απεναντίας, όταν από τον οργανισμό προχωρούμε μέσω της ψυχής στις αισθήσεις, μέσω των αισθήσεων στις ενώσεις, μέσω των ενώσεων στα στοιχεία, μέσω των στοιχείων στα πνεύματα, μέσω των πνευμάτων στα αστέρια και από εκεί στους ασώματους θεούς, που διέπονται από μια αιθέρια ουσία ή ένα αιθέριο σώμα, και από αυτούς στην ψυχή του κόσμου ή του πνεύματος του σύμπαντος, τότε καταλήγουμε στη θεώρηση του ενός, του απλούστατου, του άριστου, του σπουδαιότερου, του απόλυτου και του αυτάρκους όντος.
Η πορεία αυτή ονομάζεται ανιούσα. Συμπερασματικά, διακρίνουμε κάθοδο από τον θεό μέσω του κόσμου στους οργανισμούς και άνοδο από τους οργανισμούς μέσω του κόσμου στον θεό. Αυτός αποτελεί το υψηλότερο σημείο της κλίμακας, την αγνή και καθαρή ενέργεια και δύναμη, ενώ στο κατώτατο σημείο της κλίμακας βρίσκεται η ύλη, το σκότος, η παθητική δύναμη. Ανάμεσα σε αυτά τα δυο σημεία, υπάρχουν άλλα ενδιάμεσα, το ανώτερο από τα οποία συμμετέχει περισσότερο στο φως, τη δράση, ενώ το κατώτερο συμμετέχει κυρίως στο σκότος…
…Όποιος γνωρίζει την αδιάσπαστη συνέχεια της ψυχής και την αναγκαία σύνδεσή της με ένα σώμα, κατέχει μία σημαντική αρχή, για να κατανοεί τα φυσικά πράγματα….. Η ύπαρξη της παγκόσμιας ψυχής που ευθύνεται για τις μορφές των πραγμάτων, καθιστά περιττή την ύπαρξη του θεού για τη δημιουργία του κόσμου…
…Ο άνθρωπος είναι η μικρογραφία της φύσης, ο μικρόκοσμος που αναπαριστά το μακρόκοσμο του σύμπαντος. Έτσι, ο άνθρωπος είναι σε θέση να γνωρίσει τη φύση με άμεσο, ενορατικό, εσωτερικό τρόπο και όχι μέσα από την εξωτερική θεώρηση των πραγμάτων. Η μελέτη του φυσικού κόσμου αποτελεί την αληθινή μορφή φιλοσοφίας που είναι ικανή να μας αποκαλύψει τα μυστικά του σύμπαντος και να μας εξασφαλίσει έγκυρη γνώση…
…Όλα τα πράγματα είναι γεμάτα από πνεύματα, ψυχές, θεϊκή δύναμη, θεό ή θεότητα. Ο νους και η ψυχή είναι παντού, μολονότι δεν ευθύνονται για ό, τι παρατηρούμε γύρω μας…
… Kάθε ψυχή και κάθε πνεύμα έχει κάποιο βαθμό συγγένειας με το παγκόσμιο πνεύμα, το οποίο υπάρχει όχι μόνο όπου ζει και αντιλαμβάνεται η ψυχή του ατόμου, αλλά επίσης είναι εξαπλωμένο παντού, αποτελούμενο από την ίδια ακριβώς ουσία και σύσταση…"
 
 
 

Σάββατο 9 Μαΐου 2020

Αρχαία ελληνικά: μια νεκρή γλώσσα;


 Περί Αρχαίων Ελληνικών ως νεκρή γλώσσα

Όλοι το υποπτεύονταν, αλλά τώρα πλέον είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός: Η εκμάθηση αρχαίων ελληνικών στα παιδιά τα ωφελεί ποικιλοτρόπως. Κοντολογίς, τα κάνει εξυπνότερα, κοινωνικότερα, διευρύνει τους ορίζοντές τους, βελτιώνει την ορθογραφική ικανότητά τους, τη μνήμη, την αναγνώριση του προφορικού λόγου! Ο άνθρωπος πίσω από την τεκμηρίωση της ευμενούς επίδρασης των αρχαίων ελληνικών στα παιδιά είναι η Αννα Γραβάνη, πτυχιούχος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και ο ιθύνων νους της διπλωματικής εργασίας με τίτλο «Υπάρχουν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών για τη γλωσσική – γνωστική ανάπτυξη των παιδιών (ομιλητών της νέας ελληνικής γλώσσας;».
Η πρωτοποριακή μεταπτυχιακή έρευνά της έγινε δεκτή από τη Σχολή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Dundee (Σκοτία). Οπως μας εξήγησε η ίδια, «η εκμάθηση μιας γλώσσας συνδέεται με
πτυχές της ψυχικής και της γνωστικής λειτουργίας του ατόμου. H Γνωστική Ψυχολογία μελετά πώς ένα άτομο αποκτά γνώση. Οι γνωστικές λειτουργίες, μέσω των οποίων κατακτούμε τη γνώση, είναι η αντίληψη, η μνήμη, η γλώσσα, η σκέψη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων». Σκοπός της έρευνάς της ήταν να εξετάσει αν η εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών έχει θετικό αντίκτυπο στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Στην έρευνα χρησιμοποίησε τεστ αξιολόγησης γλωσσικών – γνωστικών λειτουργιών και εκεί έγινε σύγκριση δύο ομάδων (παιδιά που παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών και παιδιά που δεν είχαν επαφή με τα αρχαία ελληνικά). Τα αποτελέσματα – συμπεράσματα της έρευνας έδειξαν ότι «υπήρξαν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών στους ψυχογλωσσικούς τομείς: ορθογραφική ικανότητα, αναγνώριση γραπτού λόγου (ανάγνωση), αναγνώριση προφορικού λόγου, απόδοση εννοιών – ορισμός λέξεων, μνημονική ικανότητα και μορφολογική και σημασιολογική επεξεργασία σύνθετων λέξεων». Η συζήτηση μαζί της είναι διαφωτιστική…

Πώς εμπνευστήκατε να γράψετε την πτυχιακή εργασία σας;
Το 2010 αποφοίτησα από το Τμήμα Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 2010 έως το 2013 εργάστηκα σε εκπαιδευτικά πλαίσια, ο στόχος των οποίων ήταν η εκμάθηση αρχαίων ελληνικών και η επαφή των παιδιών (4-12 ετών) με τις αξίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Στη χρονική αυτή περίοδο των τριών ετών παρατήρησα θετικές αλλαγές στη σχολική επίδοση και τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών και θέλησα να το ερευνήσω επιστημονικά. Ετσι, πριν από έναν χρόνο, όταν βρέθηκα στη Σκοτία για το μεταπτυχιακό μου (Master of Science in Developmental Psychology – University of Dundee / United Kingdom), ο στόχος της διπλωματικής εργασίας μου ήταν να διερευνήσει εάν υπάρχουν οφέλη από την εκμάθηση των αρχαίων ελληνικών σε τομείς της γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών.
Πόσα παιδιά συμμετείχαν στην έρευνα; Πώς ακριβώς έγιναν οι μετρήσεις; Τι ήταν αυτό που σας εντυπωσίασε με τα αποτελέσματα;
Στην έρευνα συμμετείχαν 46 παιδιά 8-10 ετών χωρισμένα σε δύο ομάδες (μία ομάδα παιδιών που παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών ως εξωσχολική δραστηριότητα και μια ομάδα ελέγχου – συνομήλικοι μαθητές ενός δημόσιου δημοτικού σχολείου, οι οποίοι δεν παρακολουθούσαν μαθήματα αρχαίων ελληνικών). Ο τόπος διεξαγωγής της έρευνας ήταν οι αίθουσες διδασκαλίας και οι μετρήσεις έγιναν σε δύο φάσεις: ομαδική εξέταση 40-50 λεπτά και ατομική εξέταση 20 λεπτά. Στην έρευνα χρησιμοποιήθηκαν τεστ αξιολόγησης γλωσσικής – γνωστικής ανάπτυξης των παιδιών, τα αποτελέσματα των οποίων αναλύθηκαν με στατιστικές μεθόδους. Ακρως εντυπωσιακές ήταν οι διαφορές των δύο ομάδων και η σαφής υπεροχή της ομάδας των «αρχαίων ελληνικών» σε όλες τις δοκιμασίες.

Οι καθηγητές σας περίμεναν τα αποτελέσματα ή όχι; Πώς υποδέχτηκαν την πτυχιακή σας;
Οι καθηγητές μου περίμεναν ότι θα υπάρξουν διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων, αλλά ίσως όχι τόσο σημαντικές. Οι συζητήσεις μας γύρω από το θέμα είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον και τελικά όλη η ερευνητική προσπάθεια ανταμείφθηκε με έναν πολύ καλό βαθμό.
Τι σημαίνει αρχαία ελληνική γλώσσα για εσάς; Τα παιδιά έρχονται ευχαρίστως σε επαφή μαζί της ή το κάνουν επειδή το θέλουν οι γονείς;
Οπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος, «κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική». Η μουσική σε ταξιδεύει, σου μαθαίνει να εκφράζεσαι, να πειθαρχείς σε νόμους αρμονίας, να ομορφαίνεις τη ζωή και την ψυχή σου. Ετσι, λοιπόν, η αρχαία ελληνική γλώσσα για μένα είναι τρόπος σκέψης, είναι ταξίδι, είναι παιχνίδι και, όπως σε κάθε παιχνίδι, ακολουθείς συγκεκριμένους κανόνες, μαθαίνεις να σκέφτεσαι, να επιλέγεις και να δημιουργείς. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και τα παιδιά έρχονται ευχαρίστως σε επαφή μαζί της, όταν ανακαλύπτουν πως μπορούν να προσεγγίσουν τη γλώσσα παίζοντας, και πόσο συγκλονιστικό είναι να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, ενώ μιλάς.
Είναι νεκρή γλώσσα, όπως έχει πει η κυρία Ρεπούση;
Νεκρός είναι αυτός που παύει να υπάρχει, που ξεχνιέται. Η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού και μητέρα πολλών λέξεων ξένων γλωσσών. Στον καθημερινό προφορικό λόγο διάφορων λαών χρησιμοποιούνται λέξεις που έχουν αρχαιοελληνική ρίζα. Προσωπικά, πολλές ήταν οι φορές που δεν συνάντησα καμία δυσκολία στην κατανόηση – μετάφραση ιατρικών όρων στο αγγλικό πρόγραμμα σπουδών, καθώς οι «αγγλικοί» ιατρικοί όροι ήταν… αρχαίοι ελληνικοί! Επομένως, όχι μόνο δεν είναι νεκρή γλώσσα, αλλά ξαναγεννιέται καθημερινά.

Τι έχουν να προσφέρουν τα αρχαία ελληνικά σε έναν ενήλικο, σε κάποιον που δεν έχει τα προς το ζην και παλεύει να βρει μεροκάματο; Μήπως είναι μια ενασχόληση για… χομπίστες;
Εάν θεωρηθεί χόμπι η πνευματική καλλιέργεια, ναι! Ο φτωχότερος άνθρωπος είναι αυτός που δεν έχει τίποτε άλλο εκτός από χρήματα. Για πολλά χρόνια σε αυτή την κοινωνία είχε χαθεί το μέτρο. Ακόμα και αν υπήρχαν τα προς το ζην, σπανίως υπήρχε το ευ ζην. Ισως, επίσης, σε αυτήν την «κοινωνική – οικονομική κρίση», για να κάνουμε βήματα μπροστά, να πρέπει να γυρίσουμε προς τα πίσω…

Το ελληνικό κράτος στηρίζει τη γλώσσα μας, την προστατεύει ή αδιαφορεί;
Θα έλεγα ότι, ενώ προστατεύονται άλλα στοιχεία της πολιτισμικής κληρονομιάς μας, η γλώσσα είναι στο περιθώριο. Η γνωστική λειτουργία είναι άρρηκτα δεμένη με τη γλώσσα. Απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Δεν είμαι η πλέον αρμόδια να μιλήσω για την πολιτική του κράτους, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι η επικρατούσα τάση της παγκοσμιοποίησης σίγουρα δεν προστατεύει, αλλά περιορίζει τη γλώσσα μας, και αντίστοιχα περιορίζει τη σκέψη των Ελλήνων.

Στη Σκοτία όπου κάνατε τμήμα των σπουδών σας οι κλασικές σπουδές ακμάζουν ή βρίσκονται σε ύφεση;
Οι ξένοι, τόσο οι καθηγητές όσο και οι συμμαθητές μου (άτομα διάφορων εθνικοτήτων), αγαπούν και θαυμάζουν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

Τι θα προτείνατε σε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί ο ίδιος ή τα παιδιά του με την αρχαία ελληνική;
Θεωρώ ότι τα παιδιά τρομοκρατούνται με τον τρόπο που γνωρίζουν την αρχαία ελληνική γλώσσα στο σχολείο, καθώς εκεί πράγματι διδάσκεται σαν μια δύσκολη και «νεκρή» γλώσσα. Ωστόσο, υπάρχουν φορείς που παρέχουν αντίστοιχες δραστηριότητες, στις οποίες η εκμάθηση της γλώσσας γίνεται μέσο ψυχαγωγίας. Είναι πολύ διαφορετικό να παρακολουθείς μαθήματα εικαστικών απλά για να εξεταστείς σε «κανόνες τέχνης και ζωγραφικής», από το να ξέρεις πώς να χρησιμοποιείς την παλέτα για να δημιουργήσεις…

https://antifono.gr/



Θεωρητική ανάλυση - Παραδείγματα


 



ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ - ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΑΛΦΑΒΗΤΟΝ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ.

 

 




THATAKOUTE